15 juli 2021
Eins Zwei Schweinerei
‘Lekker lachen’ is een veelkantig zinnetje. Er ritselt ironie en hysterie in, maar ook oprecht verlangen naar onbezorgdheid. De burleske komedie Eins Zwei Schweinerei van Sarah Moeremans, co-artistiek leider van Het Zuidelijk Toneel, is zuurstof in benauwde tijden.
Door: Eric Alink
Eind 2020 kondigde Het Zuidelijk Toneel zijn grote Helden-project aan: vijf producties over heldendom. Maar de pandemie gooide roet in het eten. Het noodzaakte Sarah Moeremans haar grotezaalvoorstelling Instead of Heroes met Elsie de Brauw en vijf zwijgende mannen te schrappen. Bittere gal. “Het maakte me opstandig. Een online voorstelling? Van streamen gaat m’n hart geen seconde sneller slaan.” Over de artistieke beklemming van de lockdown:
“Als iemand had voorgesteld om krijttekeningen op straat te maken, had ik gezegd: doen we.”
Dat stoepgeluk houden Sarah en passerende voetgangers tegoed. Eerst de komedie Eins Zwei Schweinerei, de uitkomst van een leesestafette. Enerzijds is een blijspel een welkom tegenwicht aan de malaise van covid. Simpel: weinigen reikhalzen nu naar een loodzware toneelbewerking van De Pest van Camus. Anderzijds is een komedie niet louter simpel, hupsasa en tralala. “Het verlangt nuance om goed met satire, karikaturen en overdrijvingen om te gaan”, weet Sarah. Grinnikend:
“De disclaimer is ook: herken je niet in wat we doen.”
Schooltje
Eins Zwei Schweinerei is gesitueerd in een schooltje, op het landgoed van een baron. Vanwege de ondermaatse leerprestaties dreigt sluiting. Hoofdonderwijzer Wampi [Elsie de Brauw in een mannenrol] wringt zich in dubieuze bochten om het kapseizende schooltje te redden. Maar de losgeslagen leerlingen steken voortdurend stokken in de wielen. Extra complicatie: hulpleraar Franz heeft meer oog voor Wampi’s dochter dan voor orde en tucht in de klas. Een examen, dat de baron zelf zal afnemen, is de laatste kans om het schooltje voor opdoeken te behoeden. De komedie, waarin de vijf spelers alle rollen voor hun rekeningen nemen – de baron, onderwijskrachten, ouders, leerlingen – stoelt op Die Schlimmen Buben van Johann Nestroy [1801-1862]. “Een veelschrijver uit Oostenrijk, met meer dan tachtig titels op zijn naam”, zegt Sarah. “Hoofdzakelijk kluchten – zogeheten Possen – en libretto’s voor operettes. Begin negentiende eeuw is hij ook aan de Hoogduitse Schouwburg in Amsterdam verbonden geweest.”
Biedermeier
Nestroy vindt zijn thema’s in de huiselijke Biedermeier-periode [1815-1850], waarin burgerlijkheid, borduurkunst en bloemmotieven domineren. Een stiksel van braafheid, waarvan Nestroy fijntjes de steken lostrekt. Een van zijn citaten: ‘Kunst ist es wenn man's nicht kann, denn wenn man's kann, ist es keine Kunst.”
Een ondergewaardeerde schrijver, stelt Sarah vast. “Critici verweten hem eendimensionaliteit, bordkartonnen personages. Ik ben juist geïnteresseerd in die oppervlakkigheid. Dit is de tijd waarin het oog het belangrijkste zintuig is. Dat maakt buitenkanterigheid interessant. Iemands buitenkant is welbeschouwd het enige waarover je iets zinnigs kunt zeggen.” Of publiek in tijden van Astra-Zeneca, Pfizer en Moderna sterker dan anders naar een speldenprikkige komedie verlangt? “Dat durf ik niet met grote zekerheid te zeggen. Wel merk ik een verlangen naar gemeenschappelijke ontspanning. De zinnen verzinnen. Ja, dat mag je escapisme noemen.”
